Birçok insan hayatının bir döneminde uykusuzluk çekebilir ancak huzursuz geçirilen birkaç gece ile uyuyamama hastalığı insomnia arasında belirgin farklar bulunur.
İnsomnia, kişinin düzenli olarak uykuya dalmakta güçlük çektiği veya gece boyunca uykuda kalmakla ilgili sorunlar yaşadığı bir rahatsızlıktır. Uykusuzluk belirtileri arasında, geceleri veya sabahın erken saatlerinde kişinin kendini yorgun hissetmesi ve uykuya dalmakta güçlük çekmesi yer alır. Enerji düzeyini ve psikolojik durumu etkilediği kadar çalışma performansını ve yaşam kalitesini de düşürebilir. Vücudun stresli bir duruma verdiği bir tepki olarak kabul edilen uykusuzluk, stresle başa çıkmakta zorlanmak veya aşırı endişelenmek yüzünden ortaya çıkabilir. Belirli sağlık koşulları veya psikiyatrik sorunlar, özellikle zihinsel sağlık, depresyon veya travma sonrası stres bozukluğu gibi kaygı temelli durumlardan da kaynaklanabilir. Tüm bunlara ek olarak uyku hijyeni de uykusuzluğa yol açıyor olabilir. Uyku için doğru koşulların sağlanması da uykuya dalmayı ve sürdürmeyi kolaylaştırıcı etki gösterir.
İnsomnia nedir, belirtileriniz uyku bozukluğuna mı işaret ediyor diye merak ediyorsanız, uyku bozukluğu sorununuzun olup olmadığını kontrol edebilirsiniz. Uyku bozukluğu, gece uykusu sırasında nedensiz uyanma ve sabaha kadar kesintisiz şekilde uyuyamama şikayetleri ile karakterizedir. Akut insomnia bir geceden birkaç haftaya kadar bir süreye, kronik kabul edilen uykusuzluk ise üç ay veya daha uzun süre ve haftada en az üç gece yaşanma sıklığına sahiptir.
Başka herhangi bir sağlık sorunuyla bağlantılı olmadığı uyku sorunları birincil, astım, depresyon, artrit, kanser gibi altta yatan farklı bir sağlık durumundan kaynaklananlar ikincil uykusuzluk olarak kategorize edilir. İnsomnia belirtilerine sahipseniz şu belirtilerden birkaç tanesini yaşamanız beklenir.
Geceleri uykuya dalmada zorluk çekebilirsiniz.
Gece boyunca nedensiz uyanıp tekrar uyuyamazsınız.
Planladığınızdan çok erken uyanabilirsiniz.
Uyusanız dahi sabah kalktığınızda dinlenmiş hissetmezsiniz.
Gün boyunca sinirlilik, depresyon veya anksiyete yaşayabilirsiniz.
Gündüzleri kendinizi yorgun ve uykulu hissedebilirsiniz.
Dikkatinizi toplamada, işe odaklanmada veya hatırlamada zorluk çekebilirsiniz.
Yaptığınız hata veya kaza miktarı artabilir.
Uykunuzla ilgili sürekli olarak endişelenmeye başlayabilirsiniz.
Uykusuzlukla birlikte yaşam kalitesi giderek düşüyor, konsantrasyon ve hafızası zayıflıyor, günlük işlerini gerektiği şekilde tamamlamıyorsa ve kişi psikolojik olarak yıprandığını hissediyorsa uyku problemi yaşayıp yaşamadığını belirlemek üzere bir sağlık kuruluşuna başvurması doğru olur.
Uykusuzluğun gelişimine katkıda bulunan faktörler çevresel, fizyolojik ve psikolojik kaynaklı olabilir. Bu faktörlerin bir kombinasyonu birçok insan için uykusuzluğu başlatabilir veya şiddetlendirebilir. Uyku bozukluğuna sebep olan faktörler şöyle sıralanabilir:
İş, okul veya ilişkilerde yaşanan zorluklar, finansal problemler gibi stres kaynakları.
Kötü uyku alışkanlıklarının yanı sıra, sağlıksız yaşam biçimleri.
Anksiyete, bipolar, şizofren gibi ruh sağlığı problemleri.
Kanser gibi kronik hastalıklar.
Artrit, fibromiyalji veya diğer koşullara bağlı kronik ağrı.
Mide ekşimesi gibi sindirim sistemi sorunları.
Menopoz, tiroit gibi sorunlar nedeniyle hormonal değişimler.
Sürekli kullanılan bazı ilaçlar veya maddeler.
Alzheimer veya Parkinson gibi sinir sistemi hastalıkları.
Uyku apnesi gibi farklı uyku sorunları.
Uykusuzluk kadınlarda erkeklerden daha sık görülür. Uykusuzluk için risk faktörleri arasında hamilelik ve hormonal değişimleri bulunur. Premenstrüel sendrom (PMS) veya menopoz gibi diğer hormonal değişiklikler de uykuyu etkileyebilir. 60 yaş üzerinde uykusuzluk daha yaygın görülür. Yaşlanmaya bağlı bedensel değişiklikler ve tıbbi rahatsızlıkları veya uykuyu bozan ilaçlar nedeniyle yaşlıların sağlıklı uyuma olasılıkları düşme eğilimindedir.
Her insomnia aynı değildir, insanlar uykusuzluğu farklı deneyimleyebilir. Bazı hastalar için öncelikli problem uykuya dalmakta zorluk yaşarken, bazıları uyku halini korumada güçlük çekebilir. Uykusuzluk rahatsızlığını nedenine, süresine ve diğer sağlık durumlarıyla ilişkisine bağlı olarak tedavisi de farklılık gösterir. Kısa süreli yaşanan akut uykusuzluk tedavi gerektirmeyebilir. Kronik uykusuzluk yaşıyorsanız, sizi uyanık tutan koşullar veya sağlık sorunları için tedaviye ihtiyacınız olur. Doktorunuz davranışsal terapi ya da ilaç kullanımı önerebilir. Bununla birlikte, yaşam tarzı değişiklikleri ve yatak odanızda yapacağınız farklı düzenlemeler de semptomların yönetilmesinde etkili olabilir. Yatak odanızda yapabileceğiniz değişiklikler şunları içerebilir:
İyi bir uykunun anahtarı, rahat bir ortamda olmaktır. Kaliteli yatak takımı ürünleri daha fazla konfor ve dolayısıyla kaliteli bir uyku için uygun bir ortam oluşturmanıza yardım edebilir. Dinlendirici bir uyku, aynı zamanda, bir öz bakım eylemidir. Kişisel bakımınıza odaklanabildiğiniz her an, kendinize önemli olduğunuzun işaretini verirsiniz.
Yatağınızda kullandığınız yatak örtüsü ve çarşafların kalitesi ve rahatlığı rahat bir uyku deneyimi için önemlidir. Cildinize dokunan nevresim takımı veya çarşaflarınız uyku deneyimimiz üzerinde etkiye sahiptir. Yatak örtüleri ile ilgili belirleyici temel faktör sıcaklık derecesidir. Çünkü uyku, vücut ısısı ritminizi takip eder. Sıcaklık yükseldikçe uyanık kalma ihtimaliniz de artar.
Bazı kumaşların sahip olduğu nem emici özellikler, fazla nemi emerek daha rahat hissetmenizi sağlar. Pamuk, yün, ipek, bambu ve keten kumaştan yapılan yatak takımları, polyester ve sentetik saten gibi diğer kumaşlar gibi nemi hapsedip vücudunuzun daha fazla ısınmasına neden olabilir. Yaz ve kış mevsimi için farklı özellikte yatak takımı kullanmak da iklim şartlarına uygun konforu sağlayabilir.
Toz veya küf gibi alerjileriniz varsa uykunuzu kaçırabilecek alerjenleri azaltmaya yardımcı olan alerjiden uzak kaliteli uyku için uygun yatak ve yastık kılıfları tercih edebilirsiniz. Alerjiniz yoksa yün, kuş tüyü, pamuk, keten ve ipek gibi doğal, nefes alabilen liflerle yapılmış, vücudunuzu yumuşak ve rahat hissettiren yatak veya yastıklar kullanabilirsiniz.
Yatağınız da uyku denkleminin önemli bir parçasıdır. Daha iyi bir uyku için yatağınızın rahat olduğundan emin olmanız gerekir. Deforme olmuş veya baskı noktalarında ağrılara neden olan bir yatak ömrünü tamamlamış olabilir. Genel olarak, yaylı yatakların daha hızlı aşınmaya meyilli oldukları, lateks ve hafızalı köpük yataklar uzun süre dayandıkları söylenebilir.
Sağlıklı bir uyku ortamı için yatırım yapmak, zihinsel sağlık üzerinde olumlu bir etki yapar ancak bunun için mutlaka yüksek miktarda harcama yapmanız gerekmez. Sadece yastık veya yatak örtülerinizi değiştirerek ihtiyacınız olan rahatlatma etkisini elde edebilirsiniz. İster mevcut yatak örtüsü takımınızı yenileyin ister yatağınız değiştirin; uyku kalitesinde artışa ve daha dinlendirici bir uykuya giden yolda Penelope yastık ve yatak ürünlerini inceleyebilirsiniz.
